Jaarverslag 2018 Huis voor Klokkenluiders: honderden mogelijke misstanden gemeld
Bij het Huis voor Klokkenluiders zijn vorig jaar 365 vragen om advies binnengekomen van werknemers die in hun werk tegen een maatschappelijke misstand aanliepen, of een vermoeden daarvan. In veertien gevallen was sprake van een mogelijke misstand. Samen met zaken uit vorige jaren adviseert en ondersteunt het Huis voor Klokkenluiders inmiddels zestig klokkenluiders. Daarnaast doet het Huis onafhankelijk onderzoek in veertien zaken.
Dat blijkt uit het jaarverslag 2018 van het Huis voor Klokkenluiders. Over de 365 meldingen zegt bestuursvoorzitter Wilbert Tomesen: “Werknemers kunnen bij ons advies vragen over een maatschappelijke misstand die zij in hun werk zien, of denken te zien. Geheel vertrouwelijk. Dat maakt ons werk vrij onzichtbaar, maar die vermoedens van misstanden zijn er wel degelijk, honderden per jaar. Het gaat dan om bedrijven, organisaties of overheden waar zaken misgaan en er gevaar ontstaat voor mensen, voor de volksgezondheid of het milieu.”
Advies
In totaal ondersteunt het Huis nu zestig klokkenluiders met adviezen. Het gaat daarbij om zaken bij bedrijven, overheden en semipublieke instellingen. Variërend van vermoedens van fraude en corruptie tot het overtreden van bijvoorbeeld milieuregels. In al deze zaken gaat het niet over kleine interne kwesties. Het Huis voor Klokkenluiders bemoeit zich alleen met vermoedens van misstanden die bredere maatschappelijke gevolgen kunnen hebben.
Onderzoek
Het Huis voor Klokkenluiders doet op dit moment in veertien zaken onafhankelijk onderzoek; zeven zaken uit eerdere jaren, zeven nieuw in 2018. Naar verwachting worden dit jaar vier al langer lopende onderzoeken afgerond. De rapporten komen geanonimiseerd op de website van het Huis.
Preventie
Het Huis kreeg bijna 250 vragen van organisaties. Het aantal vragen over hoe een interne meldregeling eruit moet zien, daalde fors ten opzichte van het vorige jaar. Mogelijk komt dit door een publicatie op de website van het Huis hierover die al veel vragen beantwoordt. Het aantal vragen over vertrouwenspersonen nam toe. Vorig jaar deed het Huis onderzoek naar de positie van vertrouwenspersonen. Hun rol en positie binnen de eigen organisatie is vaak nog onduidelijk. Volgens de onderzoekers zouden werkgevers en belangenorganisaties er goed aan doen om de kwaliteit en de deskundigheid van vertrouwenspersonen te vergroten. Zij kunnen een sleutelrol spelen bij het tijdig signaleren van misstanden en zo structurele problemen voorkomen.
Bescherming tegen pesten en ontslag
Werknemers die te goeder trouw een vermoeden van een misstand melden bij hun werkgever, mogen daarvan niet de dupe worden. Ze hebben wettelijk bescherming tegen bijvoorbeeld pesten, gedwongen overplaatsing, het missen van promotie of zelfs ontslag. Bij de veertien zaken die het Huis voor Klokkenluiders in onderzoek heeft, gaat het in bijna alle zaken om werknemers die zeggen toch nadeel te hebben gehad van hun melding over een misstand.
Tomesen: “Veel werkgevers zéggen dat elke klacht een goeie tip is. Maar dat blijkt toch vaak theorie. Want als het echt dichtbij komt, wordt zo’n klacht of melding soms lastig en bedreigend. De kunst is daar dan toch goed mee om te gaan. Schat het op waarde als iemand meldt dat er iets mis is. Dan kun je het herstellen. Dat scheelt ellende en geld later.”
Herstart
Organisatorisch stond 2018 in het teken van de herstart van het Huis. Het toenmalige bestuur trad in januari terug na een kritisch rapport over de inrichting van het Huis, de werkwijze, de bestuurlijke structuur en de vereiste competenties van bestuur en medewerkers. Het nieuwe bestuur nam maatregelen om de aanbevelingen uit het rapport uit te voeren.
Ondertussen ging het gewone werk door, ook door inzet van tijdelijke extra onderzoekers. Inmiddels is duidelijk dat de bezetting van het Huis structureel zal toenemen.