Nieuwsbrief Huis voor Klokkenluiders - juni 2024

Op vrijdag 21 juni, in aanloop naar International Whistleblower Day, organiseerde het Huis voor Klokkenluiders de jaarlijkse Veermanlezing. 
Antropoloog Jitske Kramer ging daarbij in op de werking van groepsdynamiek en afwijkende opvattingen, zoals die van een klokkenluider.

Handelen in relaties

Hoe zijn wij samen? Hoe gaan we om met verschillen? Hoe werkt groepsdynamiek en waar liggen de grenzen van de groep? Ruim honderd genodigden luisterden in de Haagse Studio Pulchri naar het betoog van corporate antropoloog Jitske Kramer. “Mensen fungeren in ‘tribes’ en handelen in relaties, die weer samenhangen met wederzijdse loyaliteiten”, aldus Kramer. “Het is dan ook niet de menselijke impuls om naar mensen met afwijkende opvattingen luisteren”. Kramer schuwde daarbij het gedachte-experiment niet. Door de zaal naar eigen loyaliteitsgevoelens in bepaalde situaties te vragen, bleek dat ook de toehoorders voor dilemma’s kwamen te staan die van veel meer factoren afhankelijk zijn dan alleen norm versus loyaliteit.

Handelen in de praktijk

Anneke Westerlaken, voorzitter van Actiz, de branchevereniging voor werkgevers
in de Verpleeg- en Thuiszorg, reflecteerde op de lezing. Met Jitske Kramer ging zij in gesprek over problemen die zich voordoen op de werkvloer in de zorg en de dilemma’s die daarbij spelen. Welke groepsdynamieken treden op of spelen een rol? Hoe kunnen medewerkers veilig melden? En hoe ga je daar als werkgever mee om? Volgens Jitske Kramer zijn er twee vragen die in groepsverbanden altijd gesteld moeten worden om andere opvattingen mee te nemen: “‘Heeft iemand een ander idee?’ en ‘Wie herkent zich daarin?’”. Marlies de Vries, universitair hoofddocent risk and control aan Nyenrode Universiteit en lid van de Maatschappelijke Adviesraad van het Huis, leidde het gesprek. Cabaretier Dolf Jansen zorgde voor een passende afsluiting en zette iedereen weer op zijn plaats.

Veermanlezing

De Veermanlezing is een jaarlijks evenement van het Huis voor Klokkenluiders, dat in het teken staat van het veilig kunnen melden van maatschappelijke misstanden op het werk. Naamgever Frits Veerman deed in jaren ’70 en ’80 melding van bedrijfsspionage, die uiteindelijk tot een internationaal atoomschandaal leidde. Pas in juli 2020, ruim 40 jaar na zijn melding die destijds leidde tot zijn ontslag en waarvan de nadelige gevolgen hem de rest van zijn leven zouden achtervolgen, kreeg Frits Veerman erkenning, doordat het Huis in een onderzoeksrapport vaststelde dat hij door zijn optreden als klokkenluider was benadeeld.

In 2023 hebben 85 mensen een melding gedaan van een vermoeden van een misstand met betrekking tot Europese regels. De meeste meldingen gingen over de gezondheidszorg en de omgang met persoonsgegevens. 

De melders krijgen bescherming vanuit de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk). Sinds de invoering van de Wbk vorig jaar februari, kunnen vermoedens van overtreding van bepaalde regels die in de Europese Unie gelden – zogeheten schending van het Unierecht - worden gedaan bij toezichthouders die hier in de wet voor zijn aangewezen. 17 van de 85 meldingen hebben tot dusverre geleid tot onderzoek, waarvan 6 onderzoeken nog niet zijn afgerond. In enkele gevallen is onderzoek stopgezet omdat de werkgever maatregelen heeft getroffen na de melding.

Lees het volledige bericht.

Het Huis voor klokkenluiders juicht het toe dat het mogelijk wordt om anoniem een vermoeden van een misstand bij werkgevers te melden. Wel vindt het Huis dat een aantal voorwaarden moet worden gesteld aan de meldprocedure, de eisen waaraan de functionaris die met anonieme meldingen aan de slag gaat moet voldoen en de manier waarop eventueel toch contact met de melder kan plaats vinden. Bovendien, vindt het Huis, moet in de regelgeving rekening worden gehouden met de verschillen in mogelijkheden tussen grote en kleine organisaties.

Het Huis voor Klokkenluiders reageert hiermee op het conceptvoorstel van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de verplichtstelling van de mogelijkheid om anoniem te melden in interne meldregelingen van werkgevers. “Anonimiteit kan drempelverlagend werken om je vinger te durven opsteken als iets echt niet door beugel kan”, zegt Wilbert Tomesen, voorzitter Huis voor Klokkenluiders. “En een grotere meldingsbereidheid leidt ertoe dat meer misstanden aan het licht komen. Dus dat is een goede ontwikkeling. Maar de meldingen moeten vervolgens wel opgepakt en onderzocht kunnen worden en daarvoor is vaak toch een vorm van contact met de melder essentieel.”

Lees hier het volledige bericht.

De internetconsultatie staat nog open tot 6 augustus.

"De bescherming van klokkenluiders wordt versterkt", staat in het Hoofdlijnenakkoord. Het Huis voor Klokkenluiders is uiteraard blij met deze toevoeging, maar wat moet er dan veranderen? Wilbert Tomesen, voorzitter van het Huis voor Klokkenluiders, werd er over bevraagd door het radioprogramma De Nieuws B.V.

Enkele onderwerpen die de revue passeren, zijn de handhavings- en sanctiebevoegdheid die zijn toegezegd aan het Huis, maar nog niet zijn uitgewerkt. Zodra die bevoegdheden er zijn, kan het Huis een vuist maken richting werkgevers om bijvoorbeeld een veilig intern meldkanaal in te richten, of aanbevelingen uit een onderzoek op te volgen. Ook de mogelijkheid om anoniem te kunnen melden, wordt genoemd. Het kan melders over de streep te trekken om een vermoede misstand te melden, al zijn daar ook weer risico's aan verbonden. 

Bekijk en luister hier het fragment terug.

Het Huis voor Klokkenluiders is momenteel op zoek naar een tijdelijke stafjurist voor de afdeling Juridische Zaken. 

De stafjurist houdt zich onder meer bezig met het afhandelen van klachten en het adviseren over contracten en aanbestedingsprocedures. Het behandelen en afhandelen van verzoeken met betrekking tot de Algemene verordening gegevensbescherming en de Wet open overheid behoort ook tot het werkpakket.
 

Bekijk hier de volledige vacaturetekst en reageer vóór 3 juli!